NADWIŚLAŃSKI PARK KRAJOBRAZOWY

Dzisiaj jest
 

Mapka pochodzi ze strony: www.superexpress.pl źródło "AURA"

Data ostatniej aktualizacji
2006-05-29

Wisła jest ostatnią dużą rzeką w Europie Środkowej o dobrze zachowanych naturalnych cechach, podtrzymującą różnorodne formy życia. W związku z szeregiem niekorzystnych zjawisk zachodzących w przyrodzie, znaczenie rzeki oraz jej doliny jako "korytarza ekologicznego" łączącego Bałtyk z Karpatami nabierało coraz większego znaczenia i dlatego w celu ochrony oraz zachowania walorów przyrodniczych, historycznych i kulturowych regionu Doliny Dolnej Wisły w 1993 r. utworzono Zespół Nadwiślańskich Parków Krajobrazowych (Rozporządzenie nr 142/93 Wojewody Bydgoskiego z dnia 6 maja 1993 r., Dz. Urz. nr 11 z dn. 9 sierpnia 1993r). Niezależnie w sąsiedztwie, po drugiej stronie Wisły 15 maja 1998 r. powołano Chełmiński Park Krajobrazowy, (Rozporządzeniu nr 11/98 Wojewody Toruńskiego, Dz. Urz. nr 16, póz. 89). W tym samym roku Zespół Nadwiślańskich Parków Krajobrazowych zmienia nazwę na Nadwiślański Park Krajobrazowy (Rozporządzenie nr 33/98 Wojewody Bydgoskiego z dnia 31 sierpnia 1998r., Dz. Urz. nr 54 z dn. 11 września 1998r., póz. 256).

W marcu 1999 roku następuje połączenie dwóch parków w Park Krajobrazowy Doliny Dolnej Wisły (Rozporządzenie nr 50/99 Wojewody Kujawsko - Pomorskiego, Dz. Urz. nr 24 z dn. 13 kwietnia 1999r., póz. 142). Stan ten utrzymuje się do dnia 21 maja 2003 roku, kiedy to Park Krajobrazowy Doliny Dolnej Wisły zmienia ponownie swoją nazwę na Zespół Parków Krajobrazowych Chełmińskiego i Nadwiślańskiego (Zarządzenie nr. 144/03 Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z dnia 21 maja 2003 r.).

Pomimo kilkukrotnej zmianie nazwy Parku ochronie podlega prawo i lewobrzeżna część Wisły na odcinku od Bydgoszczy do miejscowości Nowe. Obszar o długości prawie 100 km. i powierzchni ponad 60 tys. ha jest największym zespołem prawnie chronionym w województwie kujawsko-pomorskim. Pod względem administracyjnym, położony jest na terenie 4 powiatów i 16 gmin.

Szczególne walory przyrodnicze, duże zróżnicowanie rzeźby terenu, gleb, klimatu oraz wód znajduje swoje odzwierciedlenie w bogactwie flory i fauny. Na terenie Zespołu Parków znajduje się 14 rezerwatów przyrody, występuje wiele rzadkich gatunków roślin i zwierząt, które chronione są w ramach opracowanego programu czynnej ochrony gatunków zagrożonych. W granicach Parku znajduje się 97 pomników przyrody ożywionej (pojedyncze drzewa i ich zgrupowania) oraz 4 obiekty przyrody nieożywionej (jaskinia, głaz narzutowy i dwa źródła), które wzbogacone są przez cenne obiekty historyczne Chełmna, Świecia i Nowego.

Zespół Nadwiślańskich Parków Krajobrazowych – otworzony został na podstawie rozporządzenia Nr 142/93 Wojewody Bydgoskiego z dnia 6 maja 1993 roku. Powierzchnia wynosiła prawie 26 tyś. ha. W grudniu 1995 r. zostało podpisane rozporządzenie o powiększeniu Zespołu Nadwiślańskich Parków Krajobrazowych do 33,3 tyś. ha.

Ostatecznie park leży na terenie 10 gmin: Nowe, Warlubie, Dragacz, Jeżewo, Świecie, Pruszcz Pom., Dobrcz, Osielsko, Bydgoszcz, Dąbrowa Chełmińska i obejmuje fragmenty czterech makroregionów: Doliny Dolnej Wisły (odcinek od przełomu w Fordonie do granicy z wojewódz­twem gdańskim), Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej (okolice Bydgoszczy), Pojezierza Chełmińsko-Dobrzyńskiego (część południowo-zachodnia), Borów Tucholskich (południowo-wschodnie krańce).

O walorach przyrodniczych i krajobrazowych tego terenu najlepiej świadczy fakt, iż w "Ogólnoeuropejskiej strategii ochrony różnoro­dności biologicznej i krajobrazowej" na lata 1996 - 2000 w kategorii ekosystemów cieków wodnych dolina Wisły została uznana za jeden z dziesięciu najcenniejszych obiektów. W związku z szeregiem nieko­rzystnych zjawisk zachodzących w środowisku przyrodniczym znaczenie Wisły i jej doliny jako "korytarza ekologicznego" łączącego Bałtyk z Karpatami jest coraz większe.

Niezwykle duże zróżnicowanie geomorfologiczne zboczy doliny i terenów przyległych znajduje swoje odzwierciedlenie w mozaikowatości krajobrazu, znacznej różnorodności zespołów i zbiorowisk roślinnych oraz fauny bezkręgowców. Dotychczas na terenie parku stwierdzono występowanie ponad 1000 gatunków roślin naczyniowych oraz 1100 gatunków chrząszczy. Na ruchomych piaszczystych wyspach na Wiśle gniazduje ponad 140 par rybitw rzecznych (Sterna hirundó) i około 40 par rybitw białoczelnych (Sterna albifronś).

Na ekstensywnie użytkowanych łąkach i pastwiskach dogodne warunki do rozrodu znalazł derkacz (Crex crex) - gatunek zagrożony wyginięciem. Jego liczebność w Parku (w 1995 roku) oszacowano na 30 odzywających się samców. Zwierzęciem dość rzadkim i związanym z wodą jest wydra (Lutra lutra), która występuje głównie nad staro-rzeczami. W wodach rzeki Mątawy spotkać można nadecznika stawowego (Spongilla lacustris) - gąbkę słodkowodną oraz pstrągi potokowe (Salmo trutta morpha fario) rekordowych rozmiarów.

Podczas większości zim Dolna Wisły jest obszarem licznego zimowania kilku gatunków ptaków wodnych szczególnie gągołów (Bucephala clangula), nurogęsi (Mergus merganser) oraz krzyżówek (Anas platyrhynchoś). Ptaki te stanowią dobrą bazę pokarmową dla bielików (Haliaeetus albicilla), których liczebność na 90-kilometrowym odcinku (od Solca do Nowego) w mroźne zimy przekracza 40 osobników.

Obecnie na terenie Zespołu Nadwiślańskich Parków Krajobra­zowych istnieje siedem rezerwatów przyrody a kolejnych dziewięć jest projektowanych.

Istniejące rezerwaty przyrody:

1) Wiosło Duże (fragment 7,2 ha w woj. bydgoskim, gm. Nowe) - dobrze zachowane fragmenty naturalnych zespołów leśnych z rzadkimi roślinami leśno-stepowymi.

2) Jezioro Fletnowskie (25 ha, gm. Dragacz) - unikalna pod względem geomorfologicznym rynna jeziora polodowcowego.

3) Śnieżynka (3 ha, gm. Świecie) - malowniczy parów śródpolny, w którym rośnie ponad 130 gatun­ków roślin naczyniowych.

4) Wielka Kępa Ostromecka (28 ha, gm. Dąbrowa Chełmińska) - dobrze zachowany fragment lasu łęgowego.

5) Las Mariański (32 ha, gm. Dąbrowa Chełmińska) - grąd zboczowy z licznie występującymi źródliskami.

6) Reptowo (4 ha, gm. Dąbrowa Chełmińska) - czapliniec.

7) Linje (12 ha, gm. Dąbrowa Chełmińska) - z czego 6 ha to rezerwat ścisły chroniący jedyne na Niżu Polski sta­nowisko brzozy karłowatej (Betula nana).

Projektowane rezerwaty przyrody:

1)Grabowiec (27 ha, gm. Świecie) - dobrze zachowany grąd zboczowy ze stanowiskiem jarzębu bre-kinii (Sorbus torminalis).

2) Czarcie Góry (65 ha, gm. Świecie) - piękne nadwiślańskie osuwiska z dużą różnorodnością zespołów i zbiorowisk roślinnych.

3)Chrystkowo (?) (gm. Świecie) - fragment koryta Wisły z liczną kolonią rybitw białoczelnych (Sterna albifronś) i rzecznych (Sterna hirundd) na piaszczystej wyspie.

4) Parowy Ostnicowe Gniezna (24 ha, gm. Świecie) - dobrze zachowane fragmenty muraw kserotermicznych z ostnicą Jana (Stipajoannis).

5) Parów Cieleszyński (36 ha, gm. Pruszcz Pomorski) - głęboki, rozgałęziony parów z unikalnym stanowiskiem zlepieńców i piaskowców piej stoceńskich.

6) Kozielec (13,5 ha, gm. Dobrcz) - łanowo występujący len austriacki (Linumaustri acum) gatunek wpisany do Czerwonej Księgi Roślin Naczyniowych.

7) Mała Kępa Ostromecka (116 ha, gm. Dąbrowa Chełmińska) - bogata awifauna lęgowa charakterystyczna dla naturalnych zbiorowisk łęgowych.

8) Bochlin (gm. Nowe) - dobrze zachowany grąd zboczowy z bogatym runem i z li­cznie występującą tu lilią złotogłów (Lilium martagori). (nie wyklucza się połączenia z rez. "Wiosło Duże")

9) Zacisze (gm. Bydgoszcz) - rezerwat leśny.

Aktualna liczba pomników przyrody wynosi 65, z czego 41 to pojedyncze drzewa, 17 - grupy drzew, 3 - aleje drzew, 2 źródła, l głaz narzutowy oraz l jaskinia.

Dużą osobliwością są pozostałości dawnych sadów zlokali­zowanych na skarpie doliny. Jeszcze w okresie międzywojennym z rejonu Kozielca i Trzęsacza dostarczano stateczkami do Wolnego Miasta Gdańska świeże i suszone owoce oraz słynne "świeckie powidła" (nazwa od miasta Świecie). W związku z programem zachowania różnorodności biologicznej roślin uprawnych rozpoczęto tworzenie przy siedzibie terenowej w Chrystkowie kolekcji starych odmian jabłoni.

Walory przyrodniczo-krajobrazowe obszarów nadwiślańskich dodatkowo wzbogacaj ą obiekty kulturowe tj.: liczne grodziska rozsia­ne na krawędzi doliny (np. Gzin, Zamczysko, Strzelce Dolne, Topolno, Gniezno, Sartowice, Bzowo), założenia pałacowo - parkowe (Ostromecko, Rulewo, Sartowice), zabudowania pomennonickie najliczniej występujące na Nizinie Sartowicko-Nowskiej, gdzie wsie mają układ rzędówek bagiennych, założenia staromiejskie Świecia i Nowego.

maj 1997 r.

Jarosław Pająkowski Dyrektor Zespołu Nadwiślańskich Parków Kraj obrazowych

KLIMAT

Warunki klimatyczne panujące w Doliny Dolnej Wisły charakteryzują się specyficznymi uwarunkowaniami wynikającymi z położenia w strukturze regionalnej (układ i sąsiedztwo odmiennych struktur przyrodniczych: stoków, użytkowanie terenu, występowanie wód powierzchniowych). Ze względu na położenie w strefie klimatu umiarkowanego występują tu znaczne wahania stanów pogody i klimatu zarówno w rozkładzie czasowym i przestrzennym.

Występują tu najwyższe roczne amplitudy temperatury powietrza i największa liczba dni gorących. Maksimum insolacji przypada na maj i czerwiec. Stosunki termiczne kształtują się w dużej mierze pod wpływem lokalnych warunków, na tle sytuacji ogólnej i regionalnej. Najcieplejszymi miesiącami są czerwiec i lipiec, najmroźniejszymi zaś styczeń i luty.

Warunki klimatyczne panujące w Dolinie Wisły, tworzą specyficzny mikroklimat cechujący się zwiększoną wilgotnością powietrza, mniejszą ilością opadów, często występującymi mgłami oraz przymrozkami. Przebieg doliny z południa na północ sprzyja południkowej wymianie mas powietrzna, a rozpościerające się po obu stronach doliny wysoczyzny morenowe kształtują nie tylko kierunek, ale i prędkość wiatru wiejącego z sektora zachodniego czy wschodniego.

UKSZTAŁTOWANIE

Zespół Parków Krajobrazowych obejmuje mezoregion geograficzny Dolina Dolnej Wisły. Jest to rzeźba młodoglacjalna, która ukształtowana została około 17-16 tys. lat temu w momencie cofania się ostatniego lądolodu skandynawskiego. Charakterystyczną cechą tego obszaru są wyraźnie zaznaczające się jednostki morfologiczne z których dominują:

Wysoczyzna morenowa płaska i fragmenty wysoczyzny falistej. Wysoczyzna morenowa położona jest przeważnie na wysokości 90 - 92 m n.p.m. (od 88 do 95 m n.p.m.). W kilku miejscach obszar wysoczyzny rozcinają niezbyt głębokie rynny subglacjalne, czasami łączące się morfologicznie z dolinkami erozyjnymi w obrębie spiaszczonej wysoczyzny morenowej występują niewysokie formy eoliczne.

Najbardziej zróżnicowaną morfologicznie i ekologiczne jednostkę stanowią zbocza wysoczyzny, które występują w miejscach erozji bocznej i dochodzą do 70 m wysokości. W tych rejonach aktywne są ruchy masowe przede wszystkim obrywy i osuwiska. Na przeważającej długości zbocza doliny mają wysokość 50-60 m i duże nachylenie 30 - 50^o. Na niektórych odcinkach strefa zboczowa jest silnie przekształcona przez procesy erozyjne oraz denudacyjne. Na znacznych odcinkach zbocza porozcinane są przez dolinki z małymi ciekami odwadniającymi wysoczyznę co powoduje urozmaicenie rzeźby. Dolinki mają długość kilkuset metrów i charakteryzują się intensywnymi procesami denudacyjnymi oraz erozyjnymi, a zwłaszcza intensywną erozją wgłębną. U wylotu dolinek powstają stożki napływowe. Zbocza cechuje zróżnicowana budowa geologiczna, wynikająca z co najmniej czterokrotnego nasunięcia się lodowca. Występują gliny morenowe, przeważnie z odmiennych zlodowaceń oraz osady piaszczysto-żwirowe z okresów cieplejszych (interstadialnych). Miejscami, w postaci wychodni na zboczach, występują osady zastoiskowe (mułki, iły, kreda jeziorna) oraz lokalnie wychodnie iłów trzeciorzędowych (mioceńskich i plioceńskich).

Terasy pradolinne i dolinne, występuje w prawobrzeżnej części Zespołu Parków. W południowej części największą powierzchnię ma terasa o wysokości 50 m n.p.m. Zachował się również niewielki fragment terasy 40-metrowej w tym rejonie występują klasycznie wykształcone, paraboliczne wydmy śródlądowe, które mają charakter niewysokich pagórków o wysokościach względnych dochodzących do 15 m. Fragmenty teras w dolinie Wisły występują również w postaci niewielkich półek.

Równiny sandrowe zajmują powierzchnie jedynie w Basenie Grudziądzkim gdzie rozcięte są doliną Mątawy. Powierzchnia sandru jest urozmaicona wytopiskami, niewielkimi formami eolicznymi oraz dolinkami małych cieków.

Dno doliny Wisły oraz występujące tu terasy nadzalewowe to najbardziej rozległa jednostka geomorfologiczna na terenie Zespołu Parków Krajobrazowych. Rozciąga się na całej jego długości i ma szerokość od ok. 3 km (odcinek przełomowy Wisły pod Fordonem) do ok. 9 km (Basen Unisławski i Basen Grudziądzki). Wysokość dna doliny zmienia się od 32 - 33 m n.p.m. w okolicy Bydgoszczy do 14 - 15 m n.p.m. na północ od Nowego. Powierzchnia dna doliny i teras nadzalewowych jest płaska, zbudowana z osadów akumulacji rzecznej o miąższości ok. 10 m (mułki, iły, piaski i lokalnie torfy). Formy wklęsłe w tej jednostce tworzą liczne starorzecza o zmiennej wielkości i położeniu w stosunku do koryta rzeki.