Nowa strona 1

PARK NADWIŚLAŃSKI - MOTYLE

Motyle

Dzisiaj jest

Mapka pochodzi ze strony:
www.superexpress.pl
źródło "AURA"

Data ostatniej aktualizacji
2006-05-23

Zwiedzając tereny Zespołu Nadwiślańskich Parków Krajobrazowych zauważamy zdumiewającą różnorodność występujących tu motyli dziennych. Nie jest to sprawą przypadku lecz urozmaiconych warunków krajobrazowych. Dolina Dolnej Wisły wcinająca się na głębokość kilkudziesięciu metrów w wysoczyznę morenową tworzy charakterystyczną rzeźbę terenu o wysokich zboczach i płaskim dnie tworzącym terasę zalewową. Eksponowane zbocza są miejscem występowania interesujących zbiorowisk roślinnych o charakterze stepowym, natomiast dno doliny zajmuj ą ekstensywnie użytkowane wilgotne łąki. Środowiska takie sprzyjają występowaniu motyli dziennych. Dlatego Dolina Dolnej Wisły zaliczana jest do obszarów o największym bogactwie gatunkowym motyli dziennych w Polsce. Znaleziono tu aż 62 gatunki, co stanowi 42% wszystkich gatunków występujących na terenie kraju.
Motyle dzienne są aktywne w dzień podczas słonecznej i bezwietrznej pogody. Wystarczy jednak by słońce przesłoniły chmury lub zerwał się silniejszy wiatr i motyle nagle gdzieś znikają. Zwykle chowają się pod liśćmi lub nisko wśród traw. Owady te najczęściej możemy obserwować gdy przylatują do kwiatów. O każdej porze roku pewne gatunki roślin są szczególnie atrakcyjne. Wiosną motyle chętnie siadają na kwiatach podbiału, mniszka i tarniny. W lecie preferowane są kwiaty macierzanki, chabrów, ostrożeni i sadźca konopiastego. Jesienią możemy spotkać je na kwiatach astrów. Większość gatunków charakteryzuje się dużą wybiórczością środowiskową, dzięki czemu możemy znaleźć je tylko w określonym środowisku. Doskonale widoczne jest to na obszarze Doliny Dolnej Wisły. Odnosi się to zwłaszcza do środowisk kserotermicznych na stromych zboczach doliny. Występujące tu gatunki często mają nieliczne i izolowane stanowiska, ponieważ do życia wymagają specyficznych warunków, na które składają się obecność roślin pokarmowych oraz właściwy mikroklimat. Gatunki te częściej spotykane są w południowej Europie. Na terenie Zespołu Nadwiślańskich Parków Krajobrazowych do takich gatunków należą niektóre modraszki, wśród nich modraszek adonis (Polyommatus bellargus), modraszek korydon (Polyommatus COridon) i modraszek srebroplamek (Plebejus argyrognomon). Samce tych motyli mają skrzydła w różnym odcieniu barwy błękitnej z metalicznym połyskiem, natomiast samice są brunatne. Występowanie ich związane jest z obecnością ciepłolubnych roślin pokarmowych, głównie cieciorki pstrej. Z innych gatunków ciepłolubnych można wymienić ogończyka tarninowca (Nordmannia spini) związanego z zaroślami tarniny na zboczach oraz powszelatka malwowca (Pyrgus malvae) i powszelatka brunatka (Erynnis tages). Oba gatunki żyjąna pięciorniku piaskowym. Ponadto na uwagę zasługuje przeplatka cinksia (Melitaea C/nx/G), której gąsienice żyją na przetaczniku kłosowym. Częstym bywalcem nasłonecznionych stoków jest także znajdujący się u nas pod ochroną paź królowej (Popilio machaon).
Środowiska wilgotnych łąk zamieszkuje także znaczna liczba gatunków. Wśród nich niektóre są ściśle związane z tym środowiskiem. Tu spotykany jest czerwończyk nieparek (Lycaeno dispor) o wyraźnie zaznaczonym dymorfizmie płciowym. U tego gatunku samce mają wierzch skrzydeł metalicznie czerwony, natomiast skrzydła samic są mniej błyszczące, a ponadto z licznymi, czarnymi kropkami. Gąsienice żyją na szczawiu lancetowatym. W miejscach gdzie rośnie wiązówka błotna spotkać możemy dostojkę ino (Bolorid ino). Często jest to najliczniejszy gatunek w środowiskach podmokłych. Niezwykle interesujący jest modraszek nausitous (Moculineo nousithous). W południowej Polsce jest on gatunkiem dość pospolitym, natomiast stanowisko w okolicy Chełmna to najdalej wysunięte na północ miejsce występowania tego gatunku w Europie. Bardzo osobliwy jest jego cykl życiowy, w którym bardzo istotną rolę odgrywa współżycie z mrówkami. Samica składa jaja na kwiatach krwiściągu, którymi początkowo żywią się młode gąsienice. Później są one wyszukiwane na kwiatach przez mrówki i przenoszone do mrowisk. Dzieje się tak dlatego, że gąsienice wydzielają ze specjalnych gruczołów słodką ciecz, którą bardzo lubią mrówki. Głaszczą one gąsienicę czułkami stymulując w ten sposób wydzielanie tej cieczy. Z kolei w mrowisku gąsienice zmieniają dietę i żywią się larwami mrówek. W ten sposób spędzają w mrowisku wiele miesięcy. Po wykluciu się z poczwarki motyl pospiesznie opuszcza mrowisko, gdyż nic go już nie chroni przed agresywnością mrówek. Dla motyla obecność rośliny pokarmowej i właściwego gatunku mrówek jest warunkiem istnienia. Brak któregokolwiek z tych elementów powoduje wyginięcie motyla na danym terenie. Dlatego modraszek nausitous jest jednym z najbardziej zagrożonych gatunków na terenie Doliny Dolnej Wisły.
W wielu miejscach zbocza doliny porastają wielogatunkowe lasy liściaste, głównie grądy zboczowe, w mniejszym stopniu buczyny. W lasach takich spotykane są gatunki związane z drzewami i krzewami. Do ciekawszych należą dwa gatunki mieniaków - mieniak tęczowiec (Apatura /r/S) i mieniak strużnik (Apafuro Ula) oraz kilka gatunków dostojek, np. często spotykane dostojka malinowiec (Argynnis pophio) i dostojka adype (Argynnis odippe). Do ciekawych gatunków należy dostojka dafhe (Brenthis daphne), która w okolicy Opalenia posiada jedno z najdalej na zachód wysuniętych stanowisk swego areału, a także dostojka laodyce (Argyronome loodico) -gatunek północny który, na omawianym obszarze osiąga południowy kres zasięgu. Wymienione gatunki spotykane są rzadko, stąd nie każdemu udaje się je zaobserwować. Jest jednak wiele atrakcyjnych gatunków, które są w zasadzie wszędobylskie. Zarówno w lasach na łąkach jak i w przydomowych ogródkach możemy od wiosny do jesieni obserwować szereg kolorowych rusałek, takich jak pokrzywnik (Aglals urticae), pawik (Inachis io) czy admirał (Vanessa atalanta). W niektóre lata liczna bywa wędrowna rusałka osetnik (Vbnesso cardui). Towarzyszą im rozmaite gatunki bielinków, wśród których najpospolitsze to bielinek kapustnik (P/er/S bross/COe), bielinek rzepnik (P/er/S ropoe) i bielinek bytomkowiec (P/er/S nopi). Dwa pierwsze gatunki czasem powoduj ą szkody w uprawach kapusty.
Bogactwo gatunków motyli dziennych świadczy o dobrym stanie środowiska i jego dużym zróżnicowaniu. Stąd mogą być wykorzystane do monitoringu stanu środowiska. Ubywanie gatunków będzie wskazywało na zmiany niekorzystne, które w miarę możliwości należy powstrzymywać. Załączony zestaw pocztówek przedstawia jedynie część gatunków spotykanych na terenie Zespołu Nadwiślańskich Parków Krajobrazowych. Znalazły się wśród nich zarówno gatunki rzadkie jak i często spotykane, ukazane w całej krasie.

Toruń, sierpień 1998 r. Jarosław Buszko
Marek Machnikowski - członek Związku Polskich Fotografików Przyrodniczych, Prezes Okręgu Pomorsko-Kujawskiego; członek Sekcji Lepidopterologicznej Polskiego Towarzystwa Entomologicznego. Od kilku lat zajmuje się badaniem występowania motyli dziennych w Dolinie Dolnej Wisły.