BORY TUCHOLSKIE - FAUNA

Dzisiaj jest
 

Mapka pochodzi ze strony: www.superexpress.pl źródło "AURA"

Data ostatniej aktualizacji
2006-05-23

Zwierzyna w Borach Tucholskich

  Teren Tucholskiego Parku Krajobrazowego zamieszkuje wiele różnorodnych gatunków ssaków, ptaków, płazów, gadów, owadów oraz ryb. Można dostrzec olbrzymiego żubra, ociężałego niedźwiedzia, niewielkiego tura. Tur masowo zamieszkiwał Bory Tucholskie. Ten niewielki zwierz, który stanowił niezaprzeczalną chlubę naszej dawnej puszczy już do nas nigdy nie powróci. Trudno jest cokolwiek powiedzieć o możliwości powrotu do Borów Tucholskich, niegdyś licznie występujących tu żubrów i niedźwiedzi. Chociaż nieobecny do niedawna na tym terenie bóbr - przy pomocnej dłoni człowieka - z powodzeniem osiedla coraz to nowe obszary. Spośród zwierząt do miana dzisiejszego króla borów pretenduje jeleń. Spotkać go można np. wczesnym rankiem lub późnym wieczorem. Równie licznie występuje sarna. Zamieszkuje ona obrzeża lasów, łąki śródleśne, pola uprawne. Z pozostałych gatunków zwierząt kopytnych okresowo na terenie parku przebywają łoś i daniel. Pospolity jest dzik, którego ślady buchtowania można spotkać przez cały rok w różnych partiach lasu, szczególnie na siedliskach, gdzie występuje dąb. Największymi drapieżnikami występującymi w puszczy to ryś i wilk. Pierwszy z nich w Borach Tucholskich nie występuje. Wilki natomiast można spotkać sporadycznie w okresie bardzo mroźnych zim. Żyją tu natomiast lis, kuna leśna, tchórz, łasica oraz spotykana nad Brdą wydra. Nad brzegami rzek i małych jezior spotkać można piżmala i karczownika. W koronach drzew żyją wiewiórki, koszatki i popielice. W warstwie runa leśnego i ściółki najliczniej występującymi gryzoniami są nornice rude i wielkookie myszki leśne. Na polach śródleśnych występuje mysz leśna i nornik zwyczajny, na łąkach zaś i w dolinach rzek nornik bury i badylarka. Zając szary należy do pospolitych mieszkańców polan śródleśnych, pól uprawnych i zarośli. Czasowo przebywają tu głuszec i cietrzew. Zarośla śródpolne i obrzeża lasu zamieszkują bażant i kuropatwa. Do grupy stałych mieszkańców można zaliczyć dzięcioły, w tym dzięcioł czarny i zielony. Nie można też pominąć występowania drapieżników dziennych, z których oprócz myszołowa, jastrzębi, krogulca i gołębiarza spotyka się polującego orła bielika,  orła rybołowa, kanie - rudą i czarną oraz sokoły - pustułka i kobuz. Z drapieżników nocnych na terenie Tucholskiego Parku Krajobrazowego spotkać można: puchacza, sowę uszatą i płomykówkę. Gnieżdżą się tutaj: krzyżówki, perkozy, łabędzie nieme, cyranki i inne gatunki związane ze środowiskiem wodnym. Na swoje podwodne łowy zalatuje tutaj kormoran. Na obszarach bagiennych żyją żurawie i  bociany czarne. W dolinach rzecznych i porastających je zaroślach żyją drozdy i słowiki. Rzeki, strugi i jeziora na terenie Tucholskiego zamieszkuje szereg gatunków ryb. Pospolitymi miedzy innymi są: płoć, karp, węgorz, sielawa, lipień, okoń, lin, karaś, szczupak i pstrąg, co wskazuje na stosunkowo czyste wody w rejonie Borów Tucholskich. Z płazów i gadów najpospolitsze to: zaskroniec, padalec oraz jaszczurka zwinka. Rzadziej występuje żmija zygzakowata. Warto też wspomnieć o będących pod ochroną ropuch oraz pospolitych żabach: wodnej i trawnej. Bogactwo form reprezentuje świat bezkręgowców, w tym duża gromada owadów.

Gady

Żmija zygzakowata (Vipera berus) - jest jedynym jadowitym wężem żyjącym w Polsce. Długość ciała dochodzi do 75 cm. Charakteryzuje się nadzwyczaj zmiennym ubarwieniem. Do najważniejszych jego typów należą formy o szarym lub brązowym grzbiecie z wyraźnie zaznaczoną zygzakowatą czarną wstęgą, ciągnącą się od karku do ogona („wstęga kainowa). Dosyć częste są u tego gatunku osobniki melanistyczne o jednolicie czarnym ubarwieniu. Ulubionym środowiskiem żmii są polanki lub przecinki w podmokłych lasach oraz brzegi jezior i wilgotne łąki. Ze snu zimowego budzi się w marcu, okres godowy przypada u niej w kwietniu i maju. Żmija jest gatunkiem jajożyworodnym. Młode przychodzą na świat w sierpniu i we wrześniu, w ilości nie przekraczającej 20 sztuk w miocie. Żmija zygzakowata jest zwierzęciem nocnym, poluje jednak również chętnie w ciągu dnia. W upalne dni lubi godzinami wygrzewać się w promieniach słońca. Poluje prawie wyłącznie na drobne ssaki - rzadziej na jaszczurki i żaby. Jad żmii może być śmiertelny dla człowieka, a jedyną skuteczną odtrutką w przypadku ukąszenia jest zastosowanie surowicy przeciwjadowej. Choć nie można w żadnym wypadku lekceważyć żmii i jej ukąszeń, to jednak opowiadania o jej agresywności i szkodliwości są wielokrotnie fałszywe lub przesadzone.

Płazy

Żaba - W Parku Narodowym „Bory Tucholskie” już od wczesnej wiosny daje się słyszeć rechot żab. Najwcześniej robi to żaba trawna, następnie moczarowa, po nich ropuchy a najpóźniej, ale za to najgłośniej robią to żaby wodne.
Żaby to zwierzęta prowadzące ziemno- wodny tryb życia. Ich grecka nazwa „amphibia” w dosłownym tłumaczeniu oznacza: „żyjący w dwóch żywiołach”. Niektóre żaby nigdy nie opuszczają wody. Ich delikatna, wilgotna skóra tylko w tym środowisku może pozostać nieuszkodzona. Ale już ropuchy posiadają skórę suchą z licznymi brodawkami, dzięki temu mogą prawie wyłącznie żyć na lądzie. Skóra żab jest bardzo interesująca. Znajdują się w niej gruczoły, którymi żaba pochłania tlen z atmosfery, a innymi znów wydala dwutlenek węgla (żaba oddycha także płucami, ale ten sposób jest bardzo niedoskonały i nie gwarantowałby prawidłowego rozwoju żabom).

Pokryta jest śluzem, który ułatwia poruszanie się i zabezpiecza przed uszkodzeniami. Występują w niej również gruczoły jadowe (chemicznie jad żab to przede wszystkim białko, choć zdarzają się gatunki wytwarzające alkaloidy). Może także produkować antybiotyki, które zabezpieczają organizm przed chorobami. Barwa skóry najczęściej ułatwia ukrycie się, ale niekiedy ze względu na swą intensywność odstrasza przeciwników.

Wiosenne „śpiewy” to okres „parzenia się” żab. Po nim następuje złożenie skrzeku, czyli galaretowatej masy, z której wylęgną się kijanki (postać młodociana żaby, przypominająca swym wyglądem ryby) - żyjące w środowisku wodnym.

Niestety podczas wiosennych wędrówek, wiele żab ginie pod kołami pojazdów. Starajmy się im pomagać i nie przyczyniajmy się do bezmyślnego ich niszczenia, gdyż są to niezmiernie pożyteczne płazy. Żywią się bezkręgowcami, a są to często larwy niebezpiecznych owadów.

Ptaki

Bąk – spotkać go można wśród gęstego pasa trzcin na jeziorze Ostrowite. Żywi się drobnymi rybami, żabami i owadami wodnymi. Ptak ten prowadzi skryty tryb życia. Od końca marca do czerwca można stwierdzić jego obecność po niezwykłym i bardzo donośnym głosie przypominającym ryk krowy bądź też dmuchanie w butelkę.

 

Bielik - duży ptak drapieżny (80 cm, rozpiętość skrzydeł 2,2 m). Bytuje na obszarach z wieloma zbiornikami wodnymi. Jest to ptak osiadły i częściowo wędrowny. Czasami koczuje dość daleko od terenów lęgowych. Poza sezonem lęgowym żyje zwykle samotnie, ale na zimowiskach można zobaczyć więcej ptaków na niewielkim obszarze. Bielik buduje duże gniazdo na wierzchołkach drzew, na konarach przy pniu. Od lutego do marca samica składa 1-2 kredowobiałe jaja. Pary wyprowadzają jeden lęg w roku a wysiadują jaja 40 dni. Młodymi opiekują się oboje rodzice, przez 90 dni na gnieździe i dalsze 30 dni poza nim. Żywią się dużymi rybami, ptakami wodnymi takimi jak łyski, perkozy i kaczki, a w okresie zimowym często ich pożywieniem jest padlina. Jest to gatunek ginący, znajdujący się w „Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt”. Podlega międzynarodowym konwencjom o ochronie zwierząt. Niezbędna jest jego pełna ochrona, w tym aktywna ochrona gniazd i zapewnienie spokoju na miejscach gniazdowania.
 

Czapla siwa - Przylatuje do nas bardzo wczesną wiosną. Jako pierwsze zjawiają się samce, wkrótce po nich przylatują samice. Natychmiast przystępują do godów. W końcu marca samice składają jaja.
Najczęściej spotykamy pojedyncze osobniki, stojące nieruchomo nad brzegiem wody i wypatrujące zdobyczy - ryby.
 

Dzięcioł czarny - Zamieszkuje przede wszystkim spokojne bory zarówno na nizinach jak i w górach. Jest bardzo płochliwy. Często żeruje na ziemi. Doskonale wspina się po drzewach. Lata ociężale i robi to w linii prostej. Żywi się przede wszystkim mrówkami, ale także innymi owadami. W poszukiwaniu pokarmu rozkuwa także próchniejące drzewa.
Wiosenne bębnienia dzięciołów to sposób manifestowania swej obecności i niewiele ma wspólnego z poszukiwaniem jedzenia. Dlatego niech nie zdziwi nas widok dzięcioła pukającego w betonowy słup elektryczny. Dzięcioł doskonale wie, że nie znajdzie tam pożywienia, a bębnienie może zainteresuje płeć przeciwną?
 

Gągoł - należy do kaczek zakładających gniazdo w obszernej dziupli wypróchniałego drzewa nawet na wysokości kilkunastu metrów. Pisklęta bezpośrednio po wykluciu zeskakują z dziupli na wodę lub trawę.


Głuszec - (Tetrao urogallus) największy europejski kurak: dorosły samiec ma rozmiary indyka (85 cm) i jest czarno-brązowy, samica zaś jest mniejsza (60 cm) i ubarwiona ciemnobrunatnie z rdzawymi i białymi poprzecznymi prążkami. Głuszec prowadzi skryty tryb życia w lasach, przebywa głównie na ziemi, lecz można go zobaczyć również na drzewach, gdzie nocuje. Na wiosnę samce tokują na drzewach lub na ziemi, wydając charakterystyczną pieśń złożoną z czterech części: klapania, trylowania, szlifowania (ostrzenia) i korkowania. Po ostatniej fazie ptak głuchnie na krótki czas. Głuszce zamieszkują lasy iglaste z przewagą starszych drzewostanów, borówką czernicą w runie i licznymi mrowiskami. Na wiosnę (kwiecień-maj) można przed świtem usłyszeć jego pieśń na tokowiskach. Jest to ptak żyjący samotnie. Gniazdo zakłada na ziemi, zwykle pod wywrotem, u podstawy pnia drzewa. Od kwietnia do maja samica składa 5-9 jasnych, żółtobrązowych, brązowo nakrapianych jaj, wysiaduje je 25 dni, a potem opiekuje się pisklętami. Pary gniazdują oddzielnie, wyprowadzają jeden lęg w roku. Od późnej jesieni do maja głuszce zjadają igły drzew iglastych oraz pączki drzew liściastych. W pozostałym okresie ich dieta składa się z jagód czernicy, żurawiny oraz niewielkich ilości owadów. Pisklęta odżywiają się początkowo wyłącznie owadami, w dużej części poczwarkami mrówek, później jedzą więcej jagód. Głuszec jest gatunkiem nielicznym a jego liczebność silnie spada.
 

Jastrząb - prowadzi bardzo skryty tryb życia. Potrafi doskonale kryć się w terenie, korzystając z naturalnej osłony, jaką dają drzewa i krzewy. Jastrząb należy do bardzo wszechstronnych drapieżników, z jednakową łatwością poluje w powietrzu, gąszczu drzew i krzewów, na ziemi i na powierzchni wód. Poluje na ptaki i ssaki do wielkości zająca i bażanta.
 

Kaczka krzyżówka - spotykana powszechnie na zbiornikach wodnych z bujną roślinnością przybrzeżną. Samiec nosi barwną szatę godową od września do maja, a w pozostałych miesiącach jest ubarwiony podobnie jak samica.

 

Kruk - wiedzie osiadły tryb życia w większych kompleksach leśnych przerywanych polami i łąkami.
Jest ptakiem wszystkożernym, jednakże głównym jego pokarmem są drobne bezkręgowce, gryzonie i padlina. Gniazdo buduje w lasach na wierzchołkach wysokich drzew.

Łabędź niemy - dostępność bezkręgowców wodnych oraz roślin zanurzonych, jak również spokój panujący nad wodami, ściągają tu ptaki z rzędu blaszkodziobych. Wśród nich największym i najbardziej znanym jest łabędź niemy.
Późną jesienią i zimą pojawia się na krótko łabędź krzykliwy - mieszkaniec północnych wybrzeży Europy i Azji.

Lerka - skowronek borowy - spotykany w ubogich borach sosnowych, wrzosowiskach i na terenach jałowych lub piaszczystych. Gniazdo buduje na ziemi wśród wrzosów, porostów i traw usłane ze źdźbeł i włosia. Żywi się owadami.

Myszołów - jest najczęściej obserwowanym ptakiem drapieżnym na terenie PNBT. Jak żaden inny drapieżnik, przez cały okres pobytu pokazuje się na otwartych przestrzeniach i przez to można go bardzo łatwo zauważyć. Gnieździ się zawsze w lesie, lecz pożywienia szuka przeważnie na polanach, łąkach i polach. Zgodnie z jego nazwą najczęstszym pokarmem są myszy, nornice i krety. Na inne zwierzęta poluje rzadko i tylko wtedy, gdy są osłabione i chore.

 

Puchacz - największa europejska sowa (70 cm, rozpiętość skrzydeł 1,7 m). Ma dużą okrągłą głowę, charakterystyczne uszy z piór, szerokie, zaokrąglone skrzydła i krótki ogon. Puchacz jest aktywny głównie w nocy. Lot ma cichy, wolno uderza skrzydłami na przemian z fazą lotu ślizgowego. W ciągu dnia pozostaje w ukryciu przy pniach drzew. Często w nocy w okresie toków słychać jego charakterystyczne pohukiwanie. Puchacz zamieszkuje tereny lesiste. Jest to ptak osiadły. Poza sezonem lęgowym koczuje w pobliżu miejsca gniazdowania. Gniazduje na ziemi lub w starych gniazdach ptaków drapieżnych lub bociana czarnego na drzewach. Od lutego do kwietnia samica składa do czterech białych jaj, które wysiaduje 35 dni. Pary gniazdują oddzielnie, wyprowadzają jeden lęg w roku. Pisklętami opiekują się oboje rodzice przez 55 dni na gnieździe i 100 dni poza nim. Żywi się kręgowcami do wielkości zająca, chwytanymi w nocy z niskiego lotu. Puchacz jest gatunkiem ginącym, umieszczonym w „Czerwonej Księdze Zwierząt”. Objęty jest konwencją Berneńską i Warszawską. Niezbędna jest jego pełna ochrona oraz ochrona miejsc gniazdowania.

Puszczyk - Strix aluco - najczęściej spotykana sowa w Polsce. Zamieszkuje lasy i parki. Gniazduje zazwyczaj w dziuplach drzew, w opuszczonych gniazdach innych ptaków lub na strychach budynków. Odżywia się wyłącznie myszami, nornikami i szczurami, ale nie pogardzi również drobnymi ptakami.

Sikora bogatka – najpospolitsza i największa spośród sikor. Zasiedla dziuple, skrzynki lęgowe i inne zakamarki. Wysiaduje od 6 do 17 białych, rdzawo nakrapianych jaj. Pozostaje na zimę.
 

Sójka - pospolity ptak posiadający zdolność naśladowania głosów innych zwierząt. Wbrew panującej opinii „wybierała się sójka za morze…” na zimę na ogół nie odlatuje. Żywi się owadami, jajami i pisklętami drobnych ptaków. Jesienią zbiera bukiew i żołędzie, które chowa w ziemi na zimę, przyczyniając się w ten sposób do rozsiewania drzew liściastych. Sójka jest to ptak o czerwonobrązowym ubarwieniu z czarnym ogonem i białym kuprem. Ma bardzo charakterystyczne jasnoniebieskie, czarno prążkowane pokrywy skrzydłowe. Zasiedla głównie lasy, śródpolne zadrzewienia, parki i ogrody. Gniazdo ukrywa w koronie drzew iglastych lub gąszczu krzewów liściastych.
Zjada głównie nasiona, owoce, owady, drobne kręgowce. Nie pogardzi również jajami i pisklętami innych ptaków.

Sroka - pospolita w całym kraju. Niszczy gniazda innych ptaków, wybierając z nich jaja i pisklęta. Buduje ciekawe gniazda w kształcie kuli z otworem wylotowym z boku. Sroka jest bardzo charakterystycznym czarnobiałym ptakiem o długim klinowatym ogonie, doskonale poruszającym się zarówno w gąszczu gałęzi, jak i po ziemi. Gniazduje na terenach rolniczych z grupami drzew, zadrzewieniami, skupiskami krzewów itp., a także na skrajach lasów. Gniazda buduje w koronach drzew lub ciernistych krzakach z cienkich gałązek i zaopatruje je w dach. Żywi się owadami, pajęczakami, ślimakami, a także płazami i drobnymi ssakami. W sezonie lęgowym zjada jaja i pisklęta innych ptaków. Nie pogardzi również padliną i owocami.

Włochatka - zamieszkuje przede wszystkim górskie lasy iglaste, ale także występuje lokalnie na nizinach. Zaobserwowano ją również na terenie PNBT. Poluje późnym wieczorem i w nocy na gryzonie, czasami małe ptaki i owady. Gniazduje w dziuplach starych drzew.

Zimorodek - spotkać go można nad Strugą Siedmiu Jezior. Jest to najmniejszy i najpiękniej ubarwiony ptasi rybak. Najczęściej widzimy go siedzącego na gałązce lub pniaku, nad lustrem wody, czatującego na drobne rybki oraz wodne owady.
Gdy dostrzeże przepływającą zdobycz rzuca się w wodę, głową do przodu, nurkując za nią głęboko. Zimorodek pomimo swej nazwy przystępuje do lęgów w okresie wiosennym kopiąc norki w urwistych brzegach rzek i strumieni.

Żuraw - spotkać go można na większych torfowiskach i w borach bagiennych. Po zakończeniu okresu lęgowego, na brzegach płytkich zatok jeziora Ostrowitego nocuje do 1000 sztuk tych pięknych i majestatycznych ptaków. Nocleg na płytkiej wodzie stanowi ochronę przed atakiem ze strony czworonożnych drapieżników (lisów, jenotów). Świtem żurawie podrywają się do lotu, tworząc charakterystyczne klucze. Podążają na okoliczne pola w poszukiwaniu pokarmu.

Ssaki

Sarna – najmniejszy i najczęściej spotykany przedstawiciel jeleniowatych. Prowadzi osiadły tryb życia na niewielkim terenie i przemieszcza się tylko w jego obrębie. W okresie zimowym tworzy niewielkie zgrupowania zwane rudlami. Samca sarny nazywamy kozłem lub rogaczem, samicę kozą, a młodzież koźlętami.

Jeleń – typowy mieszkaniec lasów obfitujących w podszyty, łąki śródleśne i bagienka. Jeleń wymaga znacznej przestrzeni życiowej. Jest gatunkiem stadnym żyjącym przez większą część roku w chmarach. Tworzą je głównie osobniki jednej płci. Samca jelenia nazywamy bykiem, samicę łanią, a młodzież to cielęta. Jeleń w przeciwieństwie do sarny przemieszcza się w poszukiwaniu pokarmu oraz w okresie godowym /rykowiska/ na odległość od kilku do kilkunastu kilometrów.

Dzik – jest zwierzęciem wszystkożernym. Jego przysmakiem są bukiew i żołędzie, ale nie gardzi również owadami, jajami i pisklętami ptaków oraz padliną. Zjadając duże ilości spoczywających w glebie larw i poczwarek owadów żerujących na sośnie jest sprzymierzeńcem leśników w ochronie lasu. Na samca dzika mówimy odyniec, samicę nazywamy lochą, a młode dziczki do jednego roku to warchlaki. Dzik dwuletni to przelatek, a trzyletni wycinek.
 

Zając – w okresie od stycznia do sierpnia odbywają się u zajęcy parkoty, czyli ruja. Ich oznaką są gonitwy weselne w czasie których samiec /gach/ biega za samicą. Zając ma doskonale rozwinięty zmysł słuchu, a szeroko rozstawione oczy /trzeszcze/ ułatwiają mu orientację. Dzięki sile tylnych skoków /nóg/ na niedużych odcinkach rozwija prędkość do 80 km/h. Przy pokonywaniu przeszkód skacze w dal 3-4 m., a wzwyż bez specjalnego rozbiegu do 2 m.
Ciekawą nazwę nosi sierść zajęcy zwana turzycą oraz puszysty ogonek – omyk.

Wydra – zamieszkuje zakrzewione obrzeża rzek i jezior obfitujących w ryby. Świetnie pływa i nurkuje mogąc pozostawać pod wodą przez kilka minut. Podstawowe wyżywienie to ryby, żaby i raki. Zjada także drobne gryzonie, ślimaki i owady.

Lis – jest największym drapieżnikiem występującym na terenie PNBT. Do nielicznych jego wrogów naturalnych należą: wilk, ryś /nie stwierdzone w PNBT/ i orzeł bielik. Szczenięta padają czasem ofiarą jastrzębi gołębiarzy i puchaczy.
 

Borsuk – jest największym przedstawicielem rodzimych łasicowatych. Zamieszkuje lasy starsze z silnie rozwiniętym podszytem. Żeruje w nocy. Żywi się dżdżownicami, owadami, ślimakami, jajami i pisklętami ptaków, a także drobnymi płazami i gadami. Nie gardzi także jagodami, żołędziami i grzybami. Buduje obszerne i rozgałęzione nory na zboczach pagórków. W odróżnieniu od lisa borsuk utrzymuje swe nory w czystości. Zapadają w lekki sen zimowy.